Kodeks cywilny oraz Kodeks spółek handlowych regulują kilka rodzajów spółek, które mają odmienną charakterystykę, a jednocześnie są formą organizacyjno-prawną, pod postacią której funkcjonuje przedsiębiorstwo. Jakie są rodzaje spółek w Polsce i jaki rodzaj spółki wybrać dla określonej działalności?
Rodzaje spółek w Polsce
W niniejszym artykule omówione zostaną spółki, których głównym celem powstania jest prowadzenie działalności gospodarczej.
W istniejących w Polsce rodzajach spółek wyróżniamy: spółki prawa cywilnego, spółki prawa handlowego podzielone na dwa typy – osobowe i kapitałowe. Oprócz tego w artykule pojawia się także będąca na tę chwilę w planach prosta spółka akcyjna oraz spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka kapitałowa jako przykład optymalizacji podatkowej wynikającej ze specyficznego połączenia spółki kapitałowej z osobową.
Spółka cywilna
Spółka cywilna jest najprostszym i najtańszym sposobem prowadzenia działalności wraz ze wspólnikiem. Czemu nie “najprostszym sposobem prowadzenia spółki”? Cóż… Spółka cywilna nie jest do końca spółką, a na pewno nie jest nią w rozumieniu przepisów prawa handlowego.
Spółka cywilna nie zalicza się do spółek prawa handlowego wymienionych poniżej, a jest istnienie jest uwarunkowane przez przepisy Kodeksu cywilnego – stąd też nazwa. Ten rodzaj spółki nie posiada osobowości prawnej, ani żadna ustawa nie przyznaje jej zdolności prawnej. Spółka cywilna jest umową pomiędzy odrębnymi wspólnikami, którzy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.
Wspólnikami spółki cywilnej może być co najmniej dwie osoby fizyczne, osoby prawne lub organizacje nieposiadające osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznała zdolność prawną. Wspólnicy są podmiotem praw i obowiązków, przedsiębiorcami – przedsiębiorcą nie jest natomiast sama spółka. Umowa spółki cywilnej nie wymaga formy aktu notarialnego, a rejestracja odbywa się w CEIDG – tam samo, gdzie zwykła działalność gospodarcza, w przeciwieństwie do spółek prawa handlowego rejestrowanych w KRS. Wspólnicy spółki cywilnej odpowiadają za zobowiązania całym swoim majątkiem. Umowa spółki cywilnej może być w dosyć swobodny sposób kształtowana, a swoboda ta dotyczy w szczególności zasad prowadzenia spraw spółki, zasad reprezentowania spółki, zasad udziału w stratach czy podziale zysku spółki.
Majątek, który wspólnicy wnoszą do spółki stanowi współwłasność łączną. Wspólnicy nie mogą rozporządzać swoimi udziałami w majątku, w tym go sprzedać, nie mogą także żądać podziału tego majątku aż do zakończenia trwania lub wystąpienia ze spółki. Wniesienie wkładu przez wspólnika oznacza więc przeniesienie go na spółkę, a dokładniej na wszystkich wspólników. Wkłady wspólników spółki cywilnej mogą przybrać formę pieniężną, rzeczową, usługową, przeniesienia praw rzeczowych i obligacyjnych.
Wspólnicy spółki cywilnej mogą korzystać z różnych sposobów opodatkowania, przy czym niedozwolone jest aby część wspólników korzystała z karty podatkowej i ryczałtu, podczas gdy pozostała część z opodatkowania na zasadach ogólnych lub podatku liniowego.
Każdy wspólnik jest uprawniony i zobowiązany do prowadzenia spraw spółki i reprezentowania jej, a podział zysku jest równy, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej.
Spółka cywilna szczególnie dobrze sprawdzi się do prowadzenia pewnych przedsięwzięć na niewielką skalę z zaufanymi partnerami. Zaletami tego rodzaju spółki jest także szybkie założenie i likwidacja, a także niskie koszta. Należy jednak pamiętać, że spółka cywilna właściwie w ogóle nie chroni wspólników przed wierzycielami. Wspólnicy tej spółki ponoszą odpowiedzialność całym swoim majątkiem, zaś wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wybranego wspólnika, a dodatkowo nie musi prowadzić wcześniejszej egzekucji z majątku spółki.
Nazwa spółki cywilnej musi zawierać nazwy wszystkich wspólników z dopiskiem “spółka cywilna” przy czym w obrocie możliwe jest używanie skrótu s.c. Przykład: XYZ Jan Kowalski Anna Nowak Spółka cywilna.
Spółki prawa handlowego – rodzaje spółek w Polsce
Są to spółki powstające na podstawie Kodeksu spółek handlowych, który reguluje tworzenie, organizację, funkcjonowanie, rozwiązywanie, łączenie, podział i przekształcanie. Spółki handlowe dzieli się na dwa typy: spółki osobowe w tym spółkę jawną, partnerską, komandytową oraz komandytowo-akcyjną, a także spółki kapitałowe czyli spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółkę akcyjną.
Spółki osobowe
Spółki osobowe należą do tzw. ułomnych osób prawnych czyli jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, którym odrębne przepisy przyznały zdolność prawną. Jak wynika z art. 8 Kodeksu spółek handlowych, spółka osobowa może: nabywać we własnym imieniu własność nieruchomości i inne prawa, w tym prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Wspólnicy spółki osobowej odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem bez ograniczeń, solidarnie ze spółką i innymi wspólnikami. Odpowiedzialność wspólnika spółki osobowej jest jednak ukształtowana w ten sposób, że wierzyciel zostanie najpierw zaspokojony z majątku spółki, a dopiero wówczas, gdy majątek ten nie wystarczy na pokrycie długu, wierzyciel może żądać egzekwować należność z majątku osobistego wspólników. Zasada pełnej odpowiedzialności jest pełna w spółce jawnej, ale w innych typach spółek osobowych doznaje pewnych ograniczeń: przykładowo, w spółce partnerskiej pełna odpowiedzialność wspólników jest dopuszczalna na drodze wyjątku, a do jej przyjęcia wymagana jest zgoda konkretnego wspólnika. W spółkach komandytowywych i komandytowo-akcyjnych pełną odpowiedzialność ponosi jedynie część “aktywna” wspólników – komplementariusze, zaś “pasywni” komandytariusze w spółce komandytowej odpowiadają jedynie do wysokości sumy komandytowej, a akcjonariusze w spółce komandytowo-akcyjnej nie ponoszą takiej odpowiedzialności w ogóle.
Spółka osobowa może zostać założona przez co najmniej dwóch wspólników, którzy mogą być osobami fizycznymi, osobami prawnymi, jak i wspomnianymi już jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi osobowości prawnej, którym odrębna ustawa przyznała zdolność prawną. Spółka osobowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą – i chodzi tu o firmę spółki, nie firmę poszczególnych wspólników, jak w spółce cywilnej.
W spółkach osobowych pierwszorzędną rolę odgrywają osoby wspólników – ich umiejętności, możliwości finansowe, wiedza, doświadczenie, relacje. Dlatego też, za wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej, niedopuszczalna jest zmiana składu osobowego wspólników. Wspólnicy osobiście prowadzą sprawy spółki, bez wykorzystania w tym celu organów.
Spółka jawna
Jest to każda spółka osobowa prowadząca przedsiębiorstwo pod swoją własną firmą, która nie jest inną spółką osobową. Jest odpowiednią formą działalności dla wspólników z tej samej branży, którzy wykonują małą, lub co najwyżej średniej skali działalność o niewielkim stopniu ryzyka – wspólnicy takiej spółki odpowiadają bowiem za jej zobowiązania całym swoim majątkiem, przy czym odpowiedzialność ta zachodzi wówczas, gdy majątek spółki jest niewystarczający na pokrycie wierzytelności.
Spółka jawna nie jest podatnikiem podatku CIT – podatnikami są jedynie jej wspólnicy, którzy płacą podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT) lub jeśli wspólnikiem jest osoba prawna – CIT. Kolejnymi, poza wspomnianym już brakiem podwójnego opodatkowania, zaletami spółki jawnej są możliwość prowadzenia uproszczonej księgowości czyli na zasadach ryczałtu lub księgi przychodów i rozchodów o ile wspólnikiem nie jest osoba prawna, brak wymogu posiadania minimalnego kapitału założycielskiego, proste rozwiązywanie, zarządzanie i rozwiązywanie spółki. Sprawy spółki są prowadzone przez wszystkich jej wspólników, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej. Wkłady wspólników do spółki jawnej są równe, tak samo jak udziały w stratach i zyskach spółki.
Firma (nazwa) spółki jawnej musi się składać z imion i nazwisk lub firm wszystkich wspólników z dodanym zwrotem “spółka jawna”. W obrocie gospodarczym możliwe jest stosowanie skrótu sp.j. Przykład: ABC Jan Kowalski Anna Nowak Spółka Jawna.
Spółka partnerska
Kolejnym rodzajem spółki osobowej jest spółka partnerska – specyficzny typ spółki, który jest przeznaczony dla wspólników wykonujących tzw. wolne zawody i będących osobami fizycznymi. Wspólnicy spółki partnerskiej nazywani są partnerami.
Partnerzy odpowiadają całym swoim majątkiem za zobowiązania powstałe ze względu na ich własną działalność, ale nie ze względu na działalność pozostałych partnerów. Tak samo za zobowiązania spółki partnerskiej wynikłe z działań lub zaniechań osób zatrudnionych przez spółkę i podległych określonemu partnerowi nie podlegają pozostali partnerzy.
Reprezentacją i prowadzeniem spraw spółki zajmują się wszyscy partnerzy na równych zasadach, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej lub jeden z partnerów nie został tej możliwości pozbawiony na podstawie uchwały partnerów. Aby odsunąć partnera od prowadzenia spraw spółki bez jego zgody wymagana jest uchwała podjęta większością ¾ głosów w obecności co najmniej ⅔ ogólnej liczby partnerów.
Wyjątkową cechą spółki partnerskiej wśród spółek osobowych jest możliwość powołania zarządu takiego, jak w spółkach kapitałowych. Wówczas to on, nie partnerzy, prowadzi sprawy spółki. Członkami zarządu mogą być zarówno partnerzy, jak i osoby spoza ich grona. Powoływaniem oraz odwoływaniem zarządu zajmują się partnerzy, podlega on także ich uchwałom.
Podobnie, jak spółka jawna, spółka partnerska nie jest podatnikiem – podatnikami są poszczególni partnerzy, których obowiązuje podatek dochodowy od osób fizycznych. Spółka partnerska może prowadzić księgowość uproszczoną na zasadach ryczałtu lub księgi przychodów i rozchodów, a także księgowość pełną – jest to obligatoryjne w przypadku, gdy roczny przychód przekroczy 2 miliony złotych.
Nazwa (firma) spółki partnerskiej musi zawierać imię i nazwisko co najmniej jednego partnera i dopisek “i partnerzy”, “i partner” lub “spółka partnerska”. Konieczne jest także zawarcie w niej nazwy wolnego zawodu wykonywanego przez partnerów Przykładowo: ABC Adwokaci Jan Kowalski i Partner, ABC Notariusze Jan Kowalski Anna Nowak i Partnerzy, ABC Położne Anna Nowak spółka partnerska.
Spółka komandytowa
Spółka komandytowa to typ spółki osobowej, w której występują dwa rodzaje wspólników: komplementariusze i komandytariusze. Jej początki sięgają aż XI wieku, gdy w średniowiecznych Włoszech powstała umowa o nazwie accomanditaria, w której zwany commendatorem wspólnik posiadający określone towary i/lub środki pieniężne powierzał je kupcowi morskiemu zwanemu commendariusem w celu obracania nimi podczas podróży i wygenerowania zarobku, z którego rozliczał się po zakończeniu misji.
Accomanditaria dała początek pojęciu dzisiejszej spółki komandytowej. Komandytariusze, jako wspólnicy pasywni wnoszą do spółki określony wkład, nie prowadzą jej spraw ani nie reprezentują, a ich odpowiedzialność za zobowiązania jest ograniczona lub całkowicie zniesiona. Komplementariusze, jako wspólnicy aktywni prowadzą sprawy spółki i zajmują się jej reprezentacją, ale odpowiadają za jej zobowiązania całym swoim majątkiem, przy czym egzekucja należności z majątku osobistego komplementariusza jest możliwa dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki się nie powiedzie.
Czytaj więcej: Ronald Wayne. Trzeci współzałożyciel Apple, który sprzedał swoje udziały za 800 dolarów.
Odpowiedzialność komandytariusza spółki komandytowej zależy od różnicy wartości tzw. sumy komandytowej względem wniesionego przez komandytariusza wkładu. Jeśli więc komandytariusz wniesie do spółki kwotę, przykładowo, 40.000 złotych, a suma komandytowa wynosi 50.000 złotych, to komandytariusz odpowiada do kwoty 10.000 złotych (50.000 sumy komandytowej minus 40.000 złotych wkładu). Jeśli natomiast wkład jest równy lub wyższy od sumy komandytowej, komandytariusz nie odpowiada za zobowiązania spółki w ogóle.
Wspólnikiem spółki komandytowej może być osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznała zdolność prawną. Co oczywiste, ten sam wspólnik nie może być jednocześnie komplementariuszem i komandytariuszem.
Firma (nazwa) spółki komandytowej powinna zawierać nazwę co najmniej jednego komplementariusza. Jeśli więc Jan Kowalski założy z Anną Nowak spółkę komandytową, gdzie Jan Kowalski jest komplementariuszem, a Anna Nowak komandytariuszem, firma ich spółki będzie brzmieć ABC Jan Kowalski Spółka komandytowa, przy czym w obrocie możliwe jest użycie skrótu ABC Jan Kowalski Sp. k. Jeśli Anna Nowak jako komandytariusz zdecydowałaby się na podanie swojej nazwy w firmie spółki, to ponosiłaby taką samą nieograniczoną odpowiedzialność, jak komplementariusz.
Spółka komandytowa sprawdza się szczególnie dobrze wówczas, gdy jeden ze spólników posiada odpowiedni pomysł i umiejętności, drugi zaś kapitał potrzebny do wprowadzenie pomysłu w życie. Jednak “zwykła” spółka komandytowa nie jest w Polsce szczególnie popularna, przynajmniej w tych zastosowaniach, dla których historycznie powstała – znacznie częściej można spotkać się z konstrukcją Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Spółka komandytowa mającą na celu optymalizację podatkową, o której więcej dowiesz się na końcu tego artykułu.
Sp. k. nie jest płatnikiem podatku CIT (w końcu nie jest osobą prawną), ale musi prowadzić pełną księgowość. Z tej ostatniej można jednak zrezygnować w sytuacji, gdy prowadzi mikro lub małe przedsiębiorstwo.
Spółka komandytowo-akcyjna
Ten typ spółki łączy w sobie cechy zarówno spółki komandytowej, jak i spółki akcyjnej. Pomimo faktu, że spółka komandytowo-akcyjna zalicza się do spółek osobowych, pod wieloma względami przypomina ona spółki kapitałowe.
Wspólnicy spółki komandytowo-akcyjnej dzielą się na dwa typy: komplementariusze i akcjonariusze, przy czym ich role są bardzo podobne do tych w spółce komandytowej. Komplementariusz prowadzi sprawy spółki i zajmuje się jej reprezentacją, ale za zobowiązania spółki odpowiada całym swoim majątkiem. Akcjonariusz jest zaś wspólnikiem pasywnym i nie odpowiada za zobowiązania spółki, o ile nie dokona czynności prawnej w imieniu spółki nie ujawniając pełnomocnictwa, jego nazwa nie znajdzie się w firmie spółki lub nie będzie reprezentował spółki bez umocowania lub przekraczając to umocowanie. Akcjonariusz nie ma prawa indywidualnego nadzoru nad spółką, możliwe jest jednak ustanowienie rady nadzorczej (obowiązkowe, gdy liczba wspólników przekracza 25), nie ma jednak ona prawa wydawania komplementariuszom wiążących nakazów dotyczących spraw spółki. Akcjonariusze zbierają się na walnych lub nadzwyczajnych zgromadzeniach. Przychody z udziału w spółce komandytowo-akcyjnej u każdego wspólnika określa się proporcjonalnie do jego prawa w udziale w zysku. W przypadku braku odmiennego zastrzeżenia przyjmuje się, że prawa do udziału w zyskach spółki są równe dla wszystkich wspólników.
Tym, co wyróżnia spółkę komendytowo-akcyjną od spółki komandytowej jest fakt istnienia akcjonariuszy, a przez to akcji i wolny obrót nimi pozwalający na szerokie pozyskiwanie kapitału na działanie spółki. Możliwa jest więc działalność na wielką skalę przy zachowaniu osobowego charakteru spółki. Spółka komandytowo-akcyjna może zadebiutować na giełdzie – jak dotąd jednak żadna tego nie uczyniła. Akcje mogą być imienne lub na okaziciela, możliwe jest także ustanowienie akcji uprzywilejowanych – identycznie, jak w spółce akcyjnej.
Spółka komandytowo-akcyjna jako jedyna spółka osobowa jest podatnikiem CIT (od 2014 roku) oraz wymaga wniesienia kapitału zakładowego co najmniej w wysokości 50.000 złotych. Ma także obowiązek prowadzenia pełnej księgowości. Te cechy mogą sprawiać, że S.K.A. nie zdobyła jak dotąd znacznej popularności jako forma prowadzenia przedsiębiorstwa.
Firma spółki akcyjnej musi zawierać nazwę przynajmniej jednego komplementariusza i dopisek “Spółka komandytowo-akcyjna”, przy czym w obrocie gospodarczym możliwe jest używanie skrótu S.K.A.
Więcej o spółce komandytowo-akcyjnej: Spółka komandytowo-akcyjna, czyli ciekawy typ spółki na pograniczu osobowych i kapitałowych
Spółki kapitałowe – rodzaje spółek w Polsce
Spółki kapitałowe, jak sama nazwa mówi, opierają się nie na osobach wspólników, lecz na kapitale, dlatego też zmiana składu osobowego wspólników może w nich następować bez przeszkód. Spółki kapitałowe są osobami prawnymi, a więc bytem odrębnym prawnie od swoich wspólników. O ile sprawy spółek osobowych są prowadzone przez samych wspólników, tak reprezentacją spółek kapitałowych zajmują się organy – przede wszystkim zarząd, a także rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Wspólnicy spółek kapitałowych nie ponoszą osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki, inaczej mówiąc ponoszą je jedynie do wysokości wniesionego do spółki kapitału. Członkowie organów mogą być natomiast pociągnięci do odpowiedzialności wobec spółki, a także odpowiadać całym swoim majątkiem za jej zobowiązania wobec wierzycieli solidarnie ze spółką – o ile nie złożyli wniosku o ogłoszenie upadłości w określonym terminie.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością
Sp. z o.o. to jedna z najpopularniejszych form prawnych prowadzenia działalności gospodarczej i bez wątpienia najpopularniejszy rodzaj spółek kapitałowych.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jednego lub więcej wspólników, a wspólnikiem może być osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznała zdolność prawną. Jednoosobowa Sp. z o.o. nie może być jednak zawiązana przez inną jednoosobową Sp. z o.o. Wspólnicy wnoszą do spółki wkład w postaci kapitału zakładowego (min. 5000 złotych) i nie odpowiadają za jej zobowiązania. Jedynym ryzykiem wspólników spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest więc utrata wniesionego wkładu. Sp. z o.o. jako osoba prawna ponosi sama odpowiedzialność za swoje zobowiązania, lecz jeśli egzekucja z majątku spółki okaże się nieskuteczna, odpowiedzialność spada na członków zarządu. Jednak i zarząd może tej odpowiedzialności uniknąć zgłaszając wniosek o ogłoszenie upadłości spółki w określonym prawnie terminie.
Spółka z o.o. działa przez swoje organy. Są to:
- Zgromadzenie wspólników – stanowi najwyższą władzę w spółce, zatwierdza bilans oraz rachunek zysków i strat, podejmuje uchwały, powołuje i odwołuje członków zarządu oraz rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej, o ile taka została powołana w spółce. Decyzje zgromadzenia wspólników są nadrzędne w stosunku do wszelkich czynności pozostałych organów spółki i mogą być zaskarżane tylko do sądu. Zgromadzenia wspólników dzielą się na doroczne nazywane “zwyczajnym” oraz “nadzwyczajne” zwoływane celem podjęcia decyzji wówczas, gdy wymaga tego zaistniała sytuacja.
- Zarząd – zajmuje się prowadzeniem spraw spółki i jej reprezentacją. Członkami zarządu mogą być wspólnicy lub osoby trzecie.
- Rada nadzorcza – sprawuje funkcje nadzoru rozumianego zazwyczaj jako sprawowanie bieżącej pieczy nad funkcjonowaniem spółki, nie może jednak bezpośrednio ingerować w kompetencje zarządu. Jej powołanie jest dobrowolne, ale jeśli kapitał zakładowy spółki przekroczy 500.000 złotych i liczba wspólników wyniesie więcej, niż 25, powołanie rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej staje się obowiązkowe.
- Komisja rewizyjna – może funkcjonować w spółce zamiast lub obok rady nadzorczej. Jej powołanie staje się obligatoryjne jedynie w przypadku, gdy spełniony zostanie wymieniony przy radzie nadzorczej warunek. Celem istnienia komisji rewizyjnej jest wykonywanie nadzoru, zwłaszcza po zakończeniu roku obrachunkowego, w zakresie badania bilansu, podziału zysku, pokrycia strat itp.
Zysk wypracowany przez spółkę może być w niej zachowany i przeznaczony na inwestycje, pokrycie straty lub zasilenie kapitału zapasowego, a także wypłacony wspólnikom w formie dywidendy.
Podczas powoływania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wspólnicy wnoszą kapitał zakładowy, za który obejmują w tej spółce udziały. Ilość objętych udziałów jest równoważna ilości wniesionego kapitału w porównaniu do całości kapitału zakładowego, o ile umowa spółki nie stanowi inaczej. Wspólnik posiadający więcej udziałów ma w spółce więcej władzy oraz więcej praw, a także większy udział w zysku o ile – ponownie – umowa spółki nie stanowi inaczej.
Wspólnicy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mają możliwość indywidualnego nadzoru, co przybliża ją do spółek osobowych. Ograniczona odpowiedzialność i możliwość prowadzenia zarówno mikro- jak i dużego przedsiębiorstwa w tej formie prawnej dzięki szerokim możliwościom dowolnego kształtowania (oczywiście w granicach prawa) umowy spółki wpływają na wysoką popularność tej formy prawnej. Sp. z o.o. umożliwia także uniknięcia bolesnego niekiedy obowiązku opłacania składek na ZUS dla osób fizycznych. Zwolnieni są z nich wspólnicy oraz członkowie zarządu, o ile zostali obrani drogą powołania. Obowiązek płacenia składek obowiązuje jednak wspólników jednoosobowych spółek.
Do wad sp. z o.o. można natomiast zaliczyć podwójne opodatkowanie – najpierw CIT od zysku spółki, potem PIT od zysku wspólnika, konieczność prowadzenia pełnej księgowości oraz bardzo sformalizowane, a przez to trudne tworzenie i rozwiązywanie spółki.
Nazwa spółki musi zawierać dopisek Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, ewentualnie skrót “Spółka z o.o.” lub “Sp. z o.o.”. Ponieważ spółka tego rodzaju jest osobą prawną, w jej nazwie nie musi figurować nazwa wspólnika, jak ma to miejsce w spółkach osobowych – jest w końcu od niego odrębnym bytem prawnym.
Spółka akcyjna
Tego typu spółka nazywana jest niekiedy “czystą spółką kapitałową”, a jej forma opiera się na wolnym obiegu akcji będących w posiadaniu akcjonariuszy.
Akcje w spółce akcyjnej mogą być imienne i na okaziciela, aportowe i gotówkowe, zwykłe i uprzywilejowane. Obrót akcjami pozwala na szerokie możliwości pozyskiwania kapitału, w tym poprzez wprowadzenie ich do obrotu publicznego na giełdzie. Dlatego też ta forma prawna sprawdzi się szczególnie dobrze w przypadku dużych i bardzo dużych przedsiębiorstw prowadzących działalność na wielką skalę. Akcjonariusze nie ponoszą osobistej odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Odpowiedzialność ponosi natomiast zarząd, o ile egzekucja z majątku spółki zakończy się niepowodzeniem. Zarząd może jednak uniknąć odpowiedzialności w sposób identyczny, jak w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
Spółka akcyjna może być założona przez jednego lub więcej założycieli, przy czym założycielem jednoosobowej spółki akcyjnej nie może być jednoosobowa sp. z o.o.
W przeciwieństwie do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, wspólnicy (akcjonariusze) spółki akcyjnej nie posiadają możliwości indywidualnego nadzoru, co niekiedy może prowadzić do uczynienia akcjonariuszy pasywnymi “odbiorcami dywidendy” szczególnie wówczas, gdy ilość posiadanych przez nich akcji jest mała. Nadzorem w spółce akcyjnej zajmuje się powoływana przez walne zgromadzenie akcjonariuszy rada nadzorcza.
Organami spółki akcyjnej są walne zgromadzenie akcjonariuszy, zarząd i rada nadzorcza, przy czym powołanie tej ostatniej jest obligatoryjne. Kompetencje organów są w przybliżeniu podobne do tych w sp. z o.o.
S.A. jest kosztowna w utrzymaniu i założeniu. Składa się na to wysoki minimalny kapitał zakładowy w wysokości 100.000 złotych, bardzo wysokie sformalizowanie działalności, konieczność opłacania CIT przez spółkę, trudne zawiązanie i rozwiązanie spółki, konieczność prowadzenia pełnej księgowości i badania sprawozdania finansowego przez biegłego rewidenta. W związku z wysokim stopniem skomplikowania podejmowanych w spółce akcyjnej czynności wymaga ona stałego doradztwa zarówno w zakresie finansów, jak i porad prawnych.
Nazwa spółki akcyjnej musi zawierać dopisek “spółka akcyjna” lub skrót S.A.
Nowy rodzaj spółki w planach: prosta spółka akcyjna
Prosta spółka akcyjna (w skrócie P.S.A.) to planowany do wprowadzenia w najbliższym czasie nowy rodzaj spółki kapitałowej, która ma łączyć największe zalety spółki akcyjnej i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jednocześnie będąc znacznie mniej kosztowną i sformalizowaną, lepiej dostosowaną do obecnych czasów i szybkiego rozwoju młodych firm startupów.
Złożony w Sejmie projekt zawiera następujące rozwiązania dla P.S.A:
- Zachowanie kapitałowego charakteru spółki, a przez to osobowości prawnej i zniesienia osobistej odpowiedzialności wspólników
- Możliwość wniesienia wkładów w formie: kapitału, usług, pracy, wiedzy, doświadczenia i innego typu wkładów niemajątkowych
- Mniej uregulować dotyczących akcji uprzywilejowanych
- Mniejsze sformalizowanie stosunków w spółce
- Zniesienie wymogu obecności rady nadzorczej
- Brak możliwości debiutu na giełdzie
- Minimalny kapitał zakładowy w wysokości 1 zł. (!)
- Możliwość założenia przez internet w przeciągu 24h
- Możliwość podejmowania uchwał za pomocą poczty elektronicznej albo w czasie wideokonferencji
- Możliwość powołania rady dyrektorów
- Skrócona i uproszczona likwidacja
Prosta spółka akcyjna zapowiada się na wręcz rewolucyjny projekt znacząco ułatwiający prowadzenie nowoczesnej działalności i pozyskiwanie inwestorów.
Optymalizacja podatkowa: sp. z o.o. sp. k.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością zapewnia ochronę wspólników, a po części także zarządu przed wierzycielami, jest także osobą prawną – może zaciągać zobowiązania we własnym imieniu, pozywać i być pozywana, sama w sobie jest podmiotem praw i obowiązków. Osoby prawne muszą jednak płacić podatek CIT, a więc zysk wspólników jest podwójnie opodatkowany – najpierw podatek od dochodów spółki, a potem jeszcze podatek od dochodów wspólników.
Spółka komandytowa nie jest osobą prawną, a więc z podatku CIT jest zwolniona, ale przynajmniej jeden z jej wspólników (komplementariuszy) odpowiada za zobowiązania całym swoim majątkiem solidarnie ze spółką.
A gdyby tak połączyć zalety obu spółek – ograniczoną odpowiedzialność z praktycznym brakiem podwójnego opodatkowania przy zniesieniu ich wad? I tu właśnie pojawia się jeden z (wciąż) legalnych sposobów na optymalizację podatkową – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa czyli Sp. z o.o. Sp. k.
Komandytariuszami spółki komandytowej zostaje osoba fizyczna lub osoba prawna i to do niej spływa zdecydowana większość zysku, który nie jest opodatkowany podatkiem dochodowym od osób prawnych – w końcu spółka komandytowa nie jest osobą prawną. Komandytariusz nie ponosi także odpowiedzialności za zobowiązania spółki.
Komplementariusz ponosi pełną odpowiedzialność za zobowiązania spółki komandytowej, lecz odpowiedzialność ta zostaje ograniczona poprzez uczynienie nim spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, przy czym z powodu opodatkowania CIT-em tego typu spółki przekazywana jest jej bardzo mała ilość zysku.
Sp. z o.o. Sp. k. – wady i zalety
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa sprawia, że zdecydowana większość zysku nie jest obłożona podatkiem CIT, a jednocześnie żaden ze wspólników nie ponosi odpowiedzialności za jej zobowiązania. Czy tego typu rozwiązanie ma jakieś wady, oczywiście poza nieco zbyt długą nazwą? Cóż, z jednej strony pozwala uniknąć konieczności płacenia CIT-u, z drugiej zaś oznacza konieczność prowadzenia w zasadzie dwóch spółek: z ograniczoną odpowiedzialnością i komandytowej. Pamiętać należy, że sp. z o.o. i większe sp. k. obowiązuje prowadzenie pełnej księgowości, a w przypadku dwóch spółek koszta również ulegają podwojeniu. Obie spółki należy założyć i czasami także rozwiązać, co generuje kolejne koszta. Również zarządzanie tego typu konstrukcją może być utrudnione, szczególnie przy niskim zrozumieniu zasad funkcjonowania spółki komandytowej.
Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa – skąd ta nazwa?
Jak wspominałem przy opisie spółki komandytowej, tego rodzaju spółka musi w swej firmie zawierać nazwę jednego z komplementariuszy. Jeśli więc komplementariuszem jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, jej pełna nazwa musi zawrzeć się w firmie spółki komandytowej. Powstaje w ten sposób XYZ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa, co na szczęście jest możliwe do skrócenia i użycia w obrocie nazwy XYZ Sp. z o.o. Sp. k.