Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością cechuje się dużą uniwersalnością, ponieważ pozwala na szeroki zakres działań gospodarczych. Choć zasadą są równe prawa i obowiązki wspólników, ustawa dopuszcza pewne typy uprzywilejowania udziałów, a nawet poszczególnych członków w spółce z o.o.
O spółce z.o.o
Powstanie, funkcjonowanie i likwidację spółki z ograniczoną odpowiedzialnością reguluje ustawa z dnia 15 września 2000 roku – Kodeks spółek handlowych. Spółkę z o.o. może stworzyć nawet jedna osoba, choć najczęściej jest ich więcej. Nie może zawiązać jej natomiast inna jednoosobowa spółka z o.o. Prawo dopuszcza możliwość powołania jej do życia w każdym celu, chyba że jest on nielegalny, sprzeczny z ustawą lub niezgodny zasadami współżycia społecznego. Założycielami mogą być osoby fizyczne o różnym obywatelstwie oraz osoby prawne, które mają swoją siedzibę za granicą.
Spółka z o.o. to kapitałowa spółka handlowa, która posiada osobowość prawną. Jest jednak tworem dość specyficznym i różnym od innych osób prawnych, a ustawodawca proponuje nam ciekawe sposoby kształtowania sytuacji prawnej jej członków.
Uprzywilejowanie udziałów
Ogólnie przyjętą zasadą są równe prawa i obowiązki wspólników, jednak dozwolone są od niej pewne odstępstwa. Kodeks spółek handlowych wprowadza możliwość umownego ustalenia nadprogramowych uprawnień, które będą przysługiwać poszczególnym udziałom w spółce z o.o. Ustawa przewiduje uprzywilejowanie prawa głosu, prawa do dywidendy i sposobu uczestniczenia w podziale majątku w przypadku likwidacji spółki. Wymienione rodzaje można ze sobą łączyć.
Katalog ten nie jest jednak zamknięty. Według powszechnie przyjętej wykładni, użyty w artykule 174 KSH zwrot “w szczególności” sugeruje, że dozwolone jest tworzenie innych typów uprzywilejowania udziałów. Dotyczy to oczywiście rozwiązań zgodnych z prawem.
Trzeba mieć na uwadze, że szczególne uprawnienia nadane udziałom należy dokładnie opisać w umowie spółki. W innym wypadku postanowienia zostaną uznane za bezskuteczne.
Uprzywilejowanie udziału jest uprawnieniem o charakterze przedmiotowym. Oznacza to, że dotyczy konkretnego udziału, a nie jego posiadacza. Rezultatem takiej konstrukcji prawnej jest automatyczne przejście ustalonych praw na jego ewentualnego nabywcę. Takiej sytuacji można jednak uniknąć, zaznaczając w umowie spółki wygaśnięcie przyznanych uprawnień w chwili zmiany udziałowca.
Prawo głosu
Prawo głosu zapewnia członkom udział w podejmowaniu decyzji w drodze odpowiednich uchwał. Dzięki niemu każdy wspólnik może aktywnie uczestniczyć w rozwoju spółki i przeradzać swoje idee w realne rozwiązania. Liczba głosów posiadanych przez wspólników w spółce z o.o. ma kluczowe znaczenie w trakcie zgromadzeń, na których wydaje się odpowiednie postanowienia i przyjmuje uchwały.
W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, w której istnieją udziały o jednakowej wartości nominalnej, jednemu udziałowi odpowiada 1 głos. Z pomocą właściwego postanowienia umownego można od tej reguły odejść. Kodeks spółek handlowych daje alternatywę przyznania udziałom uprzywilejowanym 2 lub 3 głosów. Jest to jednak maksimum uprzywilejowania udziału względem prawa głosu.
Niedopuszczalne jest ustanowienie liczby głosów w ułamkach (na przykład 2,5) oraz nadanie specjalnych uprawnień udziałom o nierównej wartości nominalnej. Należy pamiętać, że uprzywilejowanie udziałów w spółce z o.o. musi zostać zaznaczone w umowie, a w czasie jej interpretacji nie mogą pojawiać się żadne wątpliwości co do liczby i siły głosów.
Prawo do dywidendy
Dywidenda to wypłacana udziałowcom część zysku, który wypracowała spółka w ciągu roku obrotowego. Ogólna reguła stanowi, że przysługuje wspólnikom w równym stopniu, proporcjonalnie do posiadanych udziałów. Jak każda zasada, ta również posiada wyjątki.
Wykorzystując odpowiednie postanowienia umowne, wspólnicy w spółce z o.o. mogą uregulować jej wysokość według własnego uznania.
Uprzywilejowanym udziałom można przyznać dywidendę, która przewyższa wysokość tej odpowiadającej innym udziałom. Istnieje jednak ograniczenie, przez które jej wysokość może być zwiększona maksymalnie o połowę wartości podstawowej kwoty.
W praktyce oznacza to, że dywidenda należna za udział uprzywilejowany może wynosić nie więcej niż 150% wartości “zwykłej” dywidendy.
Warto zaznaczyć, że udziały uprzywilejowane względem tego prawa nie korzystają automatycznie z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi udziałami.
Oczywiście, jak w większości stosunków zobowiązaniowych, kwestię tę można odmiennie uregulować w umowie spółki.
Uprzywilejowanie sposobu uczestnictwa przy podziale majątku spółki w wypadku jej likwidacji
Uprzywilejowanie sposobu uczestnictwa przy podziale majątku spółki jest zagadnieniem płynnym i w dużej mierze zależnym od wspólników w spółce z o.o. Ustawa mówi jedynie o istnieniu takiego wariantu, jednak nie narzuca formy ani konkretnej strategii uprzywilejowania. Wymusza to konieczność określenia przez udziałowców szczegółów przyjętego rozwiązania.
Ten rodzaj uprzywilejowania udziałów może opierać się na różnych sposobach, które ogranicza jedynie prawo i kreatywność wspólników. Popularnym rozwiązaniem wśród polskich przedsiębiorców jest postanowienie, które powoduje, że uprzywilejowany udział w wypadku likwidacji spółki zyska pierwszeństwo w dokonywanych wypłatach.
Często spotykana praktyką jest także uprawnienie posiadacza uprzywilejowanego udziału do uczestnictwa w podziale majątku likwidowanej spółki w większym stopniu niż ten który wynika “naturalnie” z wielkości jego udziałów.
Uprzywilejowanie podmiotowe
Omówione powyżej sposoby uprzywilejowania dotyczą udziałów w spółce z o.o. Oznacza to, że nie wiążą się z konkretną osobą i mogą przechodzić na inne podmioty wraz z przenoszeniem prawa własności udziału. Uprzywilejowanie podmiotowe stanowi natomiast pewnego rodzaju odwrotność tej zasady.
Kodeks spółek handlowych przewiduje możliwość nadania dodatkowych uprawnień jednemu, niektórym lub wszystkim wspólnikom. Wymogiem do uzyskania pełnej skuteczności takich postanowień jest oczywiście precyzyjnie sporządzona umowa spółki z o.o. Gdy zabraknie w niej odpowiednich postanowień, specjalnie przyznane uprawnienia staną się bezskuteczne względem spółki.
W praktyce często spotykamy się z sytuacją, w której wspólnicy pomijają kwestię uprzywilejowania podmiotowego w umowie spółki, ale w odrębnych porozumieniach przyznają któremuś z członków szczególne korzyści. Nowelizacja Kodeksu spółek handlowych z 2004 roku wprowadziła sankcję bezskuteczności takich postanowień względem spółki, ale zniosła ich bezwzględna nieważność. Oznacza to, że porozumienia zawarte poza umową spółki z o.o. nie rodzą roszczeń przeciwko niej, ale mogą stanowić ich źródło pomiędzy stronami tego porozumienia.
Uprzywilejowanie podmiotowe nadaje się bezpośrednio konkretnej osobie. Sąd Najwyższy w wyrokach uznaje je za niezbywalne prawo podmiotowe, które jest ściśle związane z osobą wspólnika. Konsekwencją takiego stanu jest wygaśnięcie uprawnień w przypadku przejścia udziałów na inną osobę.
Uprzywilejowany udziałowiec powinien zostać wskazany za pomocą danych, które umożliwią jego jednoznaczne zidentyfikowanie. Uprawnienia nadawane konkretnemu podmiotowi mogą być różne. Ich katalog jest otwarty, a jego granice określają tradycyjnie obowiązujące przepisy, dobre obyczaje i zgodność z naturą spółki.
W umowach najczęściej spotykamy się z uprawnieniem do wyłącznego powoływania organów. Często wprowadza się rozwiązanie, dzięki któremu dany wspólnik korzysta z pierwszeństwa w zakupie udziałów, których pozbywa się inny członek spółki z o.o. Niektórzy z nich zastrzegają prawo do zwoływania zgromadzeń oraz odwoływania członków z określonych stanowisk według własnego uznania.
Polski Ład i powtarzające się świadczenia niepieniężne wspólników w spółce z o.o.
Omawiając problematykę spółki z o.o., trudno nie wspomnieć o głośnym w ostatnim czasie temacie powtarzających się świadczeń niepieniężnych wspólników.
Przepisy wprowadzane do polskiego porządku prawnego przez tzw. Nowy Ład wielu ekspertów uważa za skomplikowane i niekorzystne. Dotyczy to głównie stanowiska przedsiębiorców i prawników, którzy dużo nowości uznali za niepotrzebne.
W styczniu 2022 roku Polski Ład powołał do życia nieopłacalne dla większości przedsiębiorców przepisy podatkowe i wprowadził nowe normy dotyczące składek zdrowotnych. W celu ograniczenia negatywnego oddziaływania nowelizacji na prowadzony biznes przedsiębiorcy szukali alternatywy, która pozwoli im uniknąć skutków kolejnej rewolucji. Pomocny okazał się art. 176 Kodeksu spółek handlowych.
Nowy Ład. Z pomocą przychodzi Kodeks spółek handlowych
Art. 176 Ksh okazał się bardzo użyteczny przy minimalizowaniu rosnących kosztów prowadzenia biznesu. Przepis umożliwia wypłacenie wynagrodzenia wspólnikowi, który świadczy na rzecz spółki pewne powtarzalne usługi. Chociaż w przeszłości przepis nie był często wykorzystywany w praktyce, teraz stwarza pożądane pole do manewru wspólnikom w spółce z o.o. Przed nowelizacją wynagrodzenie przypadające członkom zarządu wypłacano głównie za pełnienie funkcji na podstawie powołania. Równie często członkowie spółki z o.o. świadczyli określone usługi w ramach prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. Wymienione sposoby stały się teraz dużo bardziej kosztowne, a zbawiennym w uniknięciu dodatkowych wydatków okazał się właśnie art. 176.
Jak art. 176 pomoże spółce z o.o.?
W celu skutecznego zastosowania jego dyspozycji powtarzające się świadczenia niepieniężne wspólnika muszą zostać zawarte w umowie spółki z o.o., włączając w to ich zakres i rodzaj. Kodeks nie reguluje, o jakie świadczenia może chodzić. Według ekspertów może to być dostarczanie określonych towarów, ale i świadczenie usług księgowych albo tych związanych z administracją. Ważnym wymogiem jest cykliczność wykonywania usług. Nie może być to świadczenie jednorazowe. Przy analizie przepisu możemy dojść także do wniosku, że świadczenie nie powinno być ciągłe, jak na przykład stałe udostępnianie lokalu.
Za powtarzające się świadczenia niepieniężne wspólnikowi należy się wynagrodzenie, które nie może przewyższać cen lub stawek przyjętych w obrocie. Obowiązujące przepisy nie regulują jednak dokładnie sposobu opodatkowania takich przychodów. Kierując się wykładnią dokonywaną przez sądy i organy podatkowe, otrzymywane wynagrodzenie z tytułu powtarzających się świadczeń niepieniężnych stanowi przychód z tzw. “innych źródeł”. Taka kwalifikacja sprawia, że płatnikiem podatku jest nie spółka, a jej członek, który ma obowiązek wykazać swój dochód i go opodatkować. W związku ze zmianami wprowadzonymi przez Polski Ład, wspólnik, który otrzymuje ten typ wynagrodzenia, może skorzystać ze zwiększonej do 30 tysięcy złotych kwoty wolnej od podatku.
Istotną kwestią jest wyłączenie osoby otrzymującej takie wynagrodzenie spod obowiązkowych ubezpieczeń społecznych. Wypłacana pensja z tytułu wykonywanych powtarzalnych świadczeń niepieniężnych nie tworzy zatem obowiązku opłacania składek i otwiera pożądaną furtkę dla przedsiębiorców chcących uniknąć negatywnego oddziaływania nowych przepisów i starających się zminimalizować koszty prowadzenia swojej działalności.
Czytaj więcej: rodzaje akcji w spółce akcyjnej