Diament to kamień szlachetny uważany za krystaliczną formę czystego węgla. Jest to najtwardsza ze wszystkich substancji naturalnych. Proces powstawania diamentów rozpoczął się miliardy lat temu w głębi ziemi w temperaturze 1100-1300 st. C i bardzo wysokim ciśnieniu. W wyniku ruchów tektonicznych diamenty wydostają się pod powierzchnię ziemi, skąd są wydobywane, a później stosowane m.in. w wyrobach jubilerskich. Na sąsiednich półkach u jubilera eksponowane są wyroby ze sztucznych diamentów produkowanych w laboratoriach. Jak poznać który jest prawdziwy? Nie jest to łatwe, ale możliwe!
Naturalny diament wydobywany w kopalni to skrystalizowana struktura węgla, która tworzyła się pod powierzchnią ziemi w ciągu milionów (a czasem miliardów) lat w idealnych warunkach ciepła i ciśnienia. Do strefy powierzchniowej ziemi złoża zostały wyniesione w wyniku naturalnych procesów wznoszenia się magmy. Złoża mogą pojawiać się zarówno w formach pierwotnych, jak i wtórnych.
Jak powstają diamenty?
Wśród pierwotnych najbogatsze w diamenty są złoża typu kimberlitowego występujące na powierzchni ziemi w postaci olbrzymich lejkowatych wgłębień zwanych kominami. Największy obecnie eksploatowany komin kimberlitowy „Premier” w RPA ma owalny kształt, średnicę 500-800 m i głębokość ok. 185 m. W złożach wtórnych diamenty eksploatowane są ze żwirów i piasków znajdujących się w korytach rzek czy w strefach przybrzeżnych mórz.
Diamenty występują na całym świecie, ale najwięcej znajduje się w Afryce (m.in. w Kongo, Botswanie, Zairze i RPA). W przypadku wydobycia diamentów ze złóż podmorskich potrzebne są specjalne statki, które wysysają je spod dna morskiego. Diamenty pochodzenia morskiego są droższe i bardziej cenione, gdyż mają wyższą jakość niż lądowe.
Dlaczego diamenty są drogie?
Naturalne diamenty powstają w wyniku procesów geologicznych głęboko w ziemi. Ze względu na wysoką wartość w przemyśle jubilerskim, motoryzacyjnym, farmaceutycznym czy telekomunikacji są bardzo drogie, dlatego od kilkudziesięciu lat człowiek w laboratoriach produkuje diamenty syntetyczne. Naturalne diamenty są wykonane z czystego węgla, podczas gdy syntetyczne mogą zawierać inne elementy, np. azot. Firmy wytwarzające imitacje tych kamieni znajdują się m.in. w USA, Rosji i Białorusi.
Syntetyczne diamenty są wykonane z grafitu, który jest podgrzewany i umieszczany pod wysokim ciśnieniem w procesie przemysłowym. W procesie tym powstaje kryształ diamentu, który jest następnie cięty i polerowany do użytku w biżuterii. Naturalne diamenty mają znacznie większą gęstość niż syntetyczne. Są twardsze i bardziej trwałe. Oczywiście, naturalne diamenty są zazwyczaj piękniejsze.
Sztuczne diamenty – jak się je produkuje?
W laboratorium wytwarza się diamenty od niemal bezbarwnych do żółtych lub niebieskoszarych. Główną przeszkodą w uzyskaniu bezbarwnych imitacji jest bardzo wysoki koszt ich syntezy, który znacznie przewyższa koszt wydobycia kamieni naturalnych. Mimo wysiłków naukowców prace zmierzające do poprawy barwy nie dają zadawalających rezultatów, a ceny takich imitacji są w porównaniu do diamentów naturalnych wysokie.
Diamenty syntetyczne o zastosowaniu jubilerskim wytwarzane są dwoma metodami. Metoda HPHT (ang. High Pressure High Temperature) polega na syntezie w warunkach bardzo wysokiego ciśnienia oraz temperatury, dzięki czemu następuje stosunkowo szybki przyrost grubości kryształu diamentu rzędu kilku milimetrów na dobę. Natomiast metoda CVD (ang. Chemical Vapour Deposition) polega na sterowanym procesie wzrostu kryształu przez osadzanie par pierwiastków na podłożu i wiązaniu ich na drodze chemicznej lub fizycznej. Mieszanina gazów jest wprowadzana do komory reakcyjnej, gdzie wchodzi w reakcje chemiczne i wiąże się z podłożem.
Czy sztuczne diamenty można odróżnić od prawdziwych?
Do odróżniania diamentów syntetycznych od naturalnych wykorzystuje się specjalnie do tego celu przystosowane urządzenia pomiarowe opracowane w laboratoriach badawczych. Obecnie na rynku jubilerskim dostępnych jest kilka tego rodzaju urządzeń. Umożliwiają one m.in. szybką identyfikację dużej liczby diamentów oszlifowanych.
W warunkach domowych można przeprowadzić prosty test, ale nie zawsze jest on niezawodny. Prawdziwe diamenty mają dużą gęstość i powinny szybko opadać na dno szklanki, natomiast fałszywe nie są tak grube i dlatego pływają w wodzie. Niektóre materiały, które tworzą fałszywe diamenty (cyrkonia sześcienna i moissanite) mogą zatonąć. Możesz też umieścić kamień na punkcie płaską stroną do dołu. Przez spiczasty koniec diamentu spójrz w dół na papier. Jeśli widzisz okrągłe odbicie wewnątrz kamienia, jest on fałszywy. Jeśli nie widać kropki lub odbicia w kamieniu, diament jest prawdziwy.
Sztuczne diamenty dekoracyjne
Magię diamentu wykorzystują liczni przedsiębiorcy oferujący na rynku artykuły powszechnego użytku z wykorzystaniem kamieni przypominających szlachetne. Są to np. sztuczne diamenty dekoracyjne wykonane z przezroczystego akrylu z rzekomo diamentowymi cięciami. Sztuczny kamień imitujący diament sprzedawany w woreczkach może m.in. upiększyć dekorację stołu pary młodej na weselu. W tym celu wystarczy otworzyć worek i rozsypać diamenty na stole.