Gdy przyjechał do USA, znał kilka słów po angielsku. Potrafił jednak w zdumiewającym tempie nauczyć się nie tylko języka, ale sztuki filmowej i przetrwania w świecie amerykańskiego biznesu, co zaprowadziło go na szczyt Hollywood. U Billy Wildera grały największe gwiazdy! Niewiele osób wie, że ten wybitny amerykański reżyser, scenarzysta i producent filmowy pochodził z Polski, choć przez długi czas jako miejsce urodzin podawał Wiedeń. Kim był Billy Wilder? Oto krótkie wprowadzenie do jego osiągnięć.
Narodziny i dzieciństwo w Suchej Beskidzkiej
Billy Wilder urodził się 22 czerwca 1906 roku, dwa lata po swoim bracie Wilhelmie. Tak naprawdę miał na imię Samuel, ale jego matka Eugenia (z domu Baldinger), podobno zafascynowana postacią Buffallo Billa, mówiła na niego Billy. Przyszedł na świat jako obywatel cesarstwa austro-węgierskiego w Suchej Beskidzkiej, obecnie powiatowym mieście w granicach województwa małopolskiego.
Zmarł 27 marca 2002 w Los Angeles jako niekwestionowana legenda amerykańskiego i światowego kina, jedyny filmowiec obok aktorki Meryl Streep, który otrzymał aż 21 nominacji do Oscara. Laureat Złotych Globów, nagrody BAFTA i festiwalu w Wenecji, Złotej Palmy w Cannes czy honorowego Złotego Niedźwiedzia w Berlinie. Był najczęściej nagradzanym reżyserem Hollywood.
Pamiętacie Marylin Monroe stojącą nad wylotem kanału wentylacyjnego metra, próbującą zapanować nad podrywaną podmuchem powietrza białą sukienką? Film “Słomiany wdowiec” z ikoniczną dziś sceną wyreżyserował w 1955 Billy Wilder. Jego “Pół żartem, pół serio” zajmuje pierwsze miejsce w sporządzonym przez American Film Institute zestawieniu stu najzabawniejszych filmów amerykańskich. Obecnie wielu biografów i historyków kina bada wpływ polskich korzeni na jego twórczość.
Billy Wilder – rodzina i edukacja
Ojciec Billy’ego, Max Wilder był kelnerem w Krakowie, a po ślubie z Eugenią dorobił się znacznego majątku jako właściciel restauracji i kawiarni dworcowych wzdłuż linii kolejowej Lwów-Wiedeń. Dom w Suchej krótko był głównym miejscem zamieszkania rodziny Wilderów, która przenosiła się z miejsca na miejsce. Rodzice Billy’ego prowadzili m.in. restaurację na dworcu kolejowym w Suchej Beskidzkiej, która była wówczas ważnym węzłem PKP.
Wczesne lata życia
W końcu Max Wilder zakupił czteropiętrowy hotel z restauracją niedaleko Wawelu w Krakowie. Biznes przynosił duże dochody, stąd już w 1910 roku Wilderów stać było na dom w najlepszej dzielnicy Wiednia. Od tej pory rodzina często podróżowała między Krakowem a stolicą imperium austro-węgierskiego.
W 1911 Wilderowie wyemigrowali do Wiednia, gdzie chłopiec ukończył szkołę średnią i zamierzał zostać prawnikiem. Krewni, którzy zostali w Polsce zginęli później w hitlerowskich obozach zagłady. Krótko po I wojnie światowej Max Wilder sprzedał hotel w Krakowie. Jego kolejne interesy podupadły, dlatego musiał sprzedać piękny dom i przenieść się do mniej prestiżowej dzielnicy Wiednia.
Emigracja i początki kariery
Jednak młody Billy tylko rok studiował prawo na uniwersytecie w Wiedniu, gdyż zmienił plany życiowe i został reporterem wiedeńskiej gazety. Następnie, wykorzystując swoje doświadczenie w mediach, przeniósł się do Berlina, gdzie pracował dla gazety ilustrowanej.
Przeprowadzka do Berlina
W stolicy Niemiec pracował jako asystent przy pisaniu scenariuszy do niemych filmów. Po dojściu nazistów do władzy musiał opuścić Niemcy i przeniósł się do Paryża, gdzie debiutował jako reżyser filmem “Złe ziarno” (“Mauvaise Graine”, 1934). Po czasie spędzonym w Paryżu udał się do USA. Tam również pisał scenariusze, na początku korzystając z pomocy tłumacza, gdyż nie znał wystarczająco języka angielskiego.
Pierwsze kroki w świecie filmu
Dzięki kontaktom z Peterem Lorre’em szybko wszedł do amerykańskiego świata filmu. Zadebiutował filmem “The Major and the Minor” z 1942 roku. Jego kariera nabierała tempa. Stał się twórcą szalonych komedii, mrocznych kryminałów i słodko-gorzkich portretów amerykańskiego społeczeństwa. Jego filmy przyniosły mu uznanie widzów na całym świecie i sześć statuetek Akademii Filmowej.
Kariera w Hollywood. Najważniejsze filmy Billy’ego Wildera
W swojej karierze współpracował z wielkimi gwiazdami. To właśnie dzięki niemu Marilyn Monroe stała się filmową ikoną seksu, a Jack Lemmon i Walter Matthau zostali jednym z najzabawniejszych duetów w historii kina. Do najważniejszych dzieł w filmotece Wildera należą “Pół żartem, pół serio” (Some Like It Hot), “Bulwar Zachodzącego Słońca” (Sunset Boulevard) czy “Sabrina”.
Wilder a Polska
W 1996 roku w setną rocznicę nadania praw miejskich władze Suchej Beskidzkiej nadały imię reżysera ulicy położonej w bliskim sąsiedztwie dworca kolejowego, gdzie rodzice Billy’ego prowadzili restaurację. Wilder był tym faktem wyraźnie wzruszony i choć ze względu na stan zdrowia nie mógł uczestniczyć w uroczystości, napisał list, w którym podziękował za ten zaszczyt.
Upamiętnienie Billy’ego Wildera w Suchej Beskidzkiej
22 czerwca 2011 roku w 105. urodziny reżysera wmurowano tablicę w płytę suskiego rynku wraz z drogowskazem, na którym wymienione zostały cztery miejsca: Wiedeń, Berlin, Paryż i Hollywood, czyli miasta związane w szczególny sposób z jego życiem i karierą.
Billy Wilder i jego wpływ na świat kina
Był królem komedii, jednym z tych, którzy najsilniej wpłynęli na rozwój tego gatunku w Hollywood, ale czuł się świetnie w każdym rodzaju filmowym. Stworzył wzorce thrillera, melodramatu, farsy i komedii romantycznej.