Do niedawna roboty spotykaliśmy wyłącznie w filmach i literaturze science fiction. Mniej lub bardziej zaawansowane technologicznie konstrukcje przedstawiano jako maszyny, których człowiek powinien się obawiać, gdyż wadliwie oprogramowane mogły wymknąć się spod kontroli. Dziś roboty są inteligentnymi maszynami, które wykonują zadania w sposób autonomiczny lub z kontrolą człowieka. Z roku na rok potrafią coraz więcej, ale czy ostatecznie zastąpią ludzi?
Za początek robotyki dostępna literatura uznaje wynalazek Archytasa z Tarentu, który w 350 roku p.n.e. zbudował mechanicznego ptaka napędzanego parą, który prawdopodobnie mógł wzbić się w powietrze. Pierwszy prymitywny mechanizm przypominający wyglądem człowieka wynalazł arabski uczony Al-Jazari, który aby zapewnić rozrywkę gościom przyjęć królewskich, w 1206 skonstruował czterech automatycznych muzyków w mechanicznej łodzi pływającej po wodzie. W podręcznikach do historii znajdujemy opis rycerza w zbroi autorstwa Leonardo DaVinci. Dzięki zamontowanym w środku mechanizmom wydawało się, że rycerz porusza się.
Rozwój robotyki
Przez długie lata podobne urządzenia konstruowano głównie w celach rozrywkowych lub do wykonywania prostych czynności, takich jak zamykanie i otwieranie drzwi. Do napędzania maszyn będących protoplastami współczesnych robotów wykorzystywano wodę, siłę ciężkości oraz energię sprężyn. Ciekawym eksponatem, który podziwiać można w jednym z wiedeńskich muzeów, jest figurka grająca na lutni, którą zbudował Gianello Torriano.
Zupełnie nowy etap w rozwoju robotyki zapoczątkowała rewolucja przemysłowa, w której w procesach produkcyjnych człowiek wykorzystywał energię elektryczną. W 1821 roku Michael Faraday zbudował pierwsze silniki elektryczne, a w 1989 Nikola Tesla zaprezentował łódź sterowaną sygnałem radiowym, zasilaną przez wewnętrzne baterie.
W 1913 roku Henry Ford zademonstrował pierwszą na świecie linię montażową przeznaczoną do produkcji automatycznej. Rozwiązanie to miało rewolucyjny wpływ na rynek pracy. Po II wojnie światowej pojawiły się pierwsze maszyny sterowane numerycznie oraz mobilne roboty przemysłowe, takie jak wózek elektryczny bez kierowcy. W latach 70. Rosjanie wystrzelili w przestrzeń kosmiczną sterowany z Ziemi pojazd służący do badania Księżyca.
Roboty w życiu codziennym
Współczesna robotyka jest dziedziną technologii, która zajmuje się projektowaniem, budową, programowaniem i użytkowaniem robotów. Współczesna technologia wyposażyła maszyny w sensory, które odbierają informacje ze środowiska, procesory do przetwarzania danych, a także mechanizmy do manipulacji przedmiotami lub wykonywania złożonych czynności.
Zaawansowane roboty znajdują szerokie zastosowanie w wielu dziedzinach i sektorach gospodarki. Są roboty przemysłowe wykorzystywane do zautomatyzowania procesów produkcyjnych, takich jak montaż, spawanie, malowanie czy pakowanie, roboty medyczne stosowane w precyzyjnych operacjach chirurgicznych, roboty opiekuńcze wspierające osoby starsze w codziennych czynnościach bytowych, roboty rolnicze zastępujące człowieka w procesie uprawy i zbiorów roślin.
Roboty życiu codziennym blendują, miksują, wyrabiają ciasta, siekają, kroją, ścierają, mielą kawę i mięso, wyciskają sok czy kruszą lód. Roboty odkurzają i myją podłogi w mieszkaniach, prasują odzież, koszą trawę w ogrodzie, pilnują domu pod nieobecność właściciela, monitorują stan zdrowia pojedynczego człowieka.
Automatyzacja i praca
Automatyzacja pozwala realizować określone zadania oraz sprawdzać pracowników, którzy za nie odpowiadają. Dzięki automatyzacji procesów produkcyjnych można zaoszczędzić czas, uniknąć opóźnień, wyeliminować ryzyko popełnienia pomyłek, skrócić czas obsługi, poprawić organizację pracy, a tym samym podnieść zadowolenie pracowników. Edukacja w dobie robotów wiąże się z potrzebą ciągłego podnoszenia kwalifikacji. Człowiek, pokonując kolejne bariery technologiczne, nie może jednak tracić z pola widzenia takich problemów, jak etyczne aspekty robotyzacji.
Prawdopodobnie najszybciej robotyzacja będzie się rozwijać w dziedzinach wymagających rutynowych i powtarzalnych czynności umysłowych czy fizycznych. Zadania o tym charakterze przejmą zautomatyzowane systemy funkcjonujące w oparciu o sztuczną inteligencję, coraz lepiej dostosowane do pracy z człowiekiem. Gdy pytamy o przyszłość miejsc pracy, wydaje się, że mniej wrażliwe na automatyzację są czynności wymagające kontaktu z drugim człowiekiem, np. edukacja w dobie robotów.
AI i roboty w przemyśle
Dzięki sztucznej inteligencji roboty i systemy automatyzacji stają się inteligentne. Mogą samodzielnie nauczyć się wykonywać złożone zadania, dostosowywać się do zmian w środowisku i optymalizować działania na podstawie analizy danych. To przekłada się na zwiększoną wydajność, lepszą jakość i mniejsze koszty. W przemyśle AI może służyć do prognozowania awarii, optymalizacji łańcucha dostaw, kontroli jakości, projektowania produktów, planowania produkcji, zarządzania energią oraz do badań i rozwoju.
Roboty przemysłowe wykorzystujące AI mogą nauczyć się wykonywać różne skomplikowane zadania, które wcześniej wymagały interwencji człowieka. Mogą to być takie czynności, jak montaż, pakowanie, kontrola jakości, a nawet bardziej złożone zadania – spawanie czy malowanie. Właściwie zaprojektowane i skonfigurowane systemy AI mogą działać przez 24 godziny na dobę, siedem dni w tygodniu, zwiększając wydajność i redukując koszty.
Futurolodzy snują różne mniej lub bardziej prawdopodobne wizje przyszłości z robotami. Na dziś wiemy, że pojawiają się nowe zawody dzięki robotyce, takie jak specjaliści ds. sztucznej inteligencji, programiści robotów, analitycy danych czy zawody związane z opieką nad osobami starszymi i zdrowiem psychicznym.