Adobe Ligtroom przez lata wypracował sobie pozycję wiodącego programu służącego do edycji plików RAW, a także porządkowania kolekcji zdjęć. Popularnością cieszą się również rozwiązania konkurencyjne, takie jak Capture One lub DxO PhotoLab. Wymienione oprogramowanie charakteryzuje się ogromnymi możliwościami edycji oraz – niestety – wysoką ceną, która może odstraszać fotografów amatorów, szczególnie tych stawiających pierwsze kroki w zakresie obróbki cyfrowych negatywów. Na szczęście na rynku znajdziemy wiele alternatyw, także takich, za które zupełnie nie musimy płacić – oto 3 propozycje darmowych programów do edycji plików RAW.
Czym jest plik RAW?
Na wstępie warto przypomnieć sobie, czym właściwie plik RAW – nazywany niekiedy cyfrowym negatywem- jest. To format surowego (ang. raw, stąd nazwa) zapisu danych wprost z maptrycy bez uprzedniej ich obróbki oraz kompresji przez oprogramowanie aparatu. Zdjęcia w formacie RAW nie nadają się zazwyczaj do udostępniania – mają duży rozmiar, występują problemy z ich prawidłowym odczytem przez programy lub przeglądarki internetowe, często także wydają się być prześwietlone lub niedoświetlone, wyblakłe, nieostre, pełne wad optycznych… Słowem: nieatrakcyjne dla odbiorcy.
Ogromna ilość informacji zawartych w plikach RAW pozwala jednak prawdziwie rozwinąć skrzydła podczas ich obróbki. Od korekty balansu bieli, kontroli nad niedoświetlonymi i prześwietlonymi partiami zdjęcia poprzez możliwość “wyciągania” z nich, przez szczegółową edycję kolorystyki, aż po usuwanie wad optycznych zgodnie ze specjalnymi profilami aparatów i obiektywów – pliki RAW pozwalają osiągnąć podczas edycji o wiele więcej, niż miałoby to miejsce podczas obrabiania “gotowego”, skompresowanego pliku JPG.
Nazwa RAW jest pojęciem umownym, a producenci sprzętu fotograficznego zwykli stosować własne formaty, takie jak CR2 (Canon), NEF (Nikon) lub ARW (Sony). Za pewien standard uznać natomiast można format DNG (Digital Negative) lansowany przez Adobe.
Obróbka pliku RAW i jego zapis do gotowego pliku skompresowanego (np. JPG) nazywana jest “wywoływaniem”. Cały proces odbywa się przy zastosowaniu odpowiedniego oprogramowania – takiego, jak przedstawione poniżej darmowe programy do edycji RAW.
Darmowe programy do obróbki plików RAW
RawTherapee
Program RawTherapee często polecany jest początkującym fotografom jako darmowa alternatywa dla Adobe Ligtrooma i płatnych odpowiedników. Wydany został na całkowicie wolnej licencji GPLv3, nie zachodzi więc obawa o łamanie postanowień licencyjnych także w razie prowadzenia działalności komercyjnej. Dużą zaletą RawTherapee jest multiplatformowość – program dostępny jest na systemach Windows, macOS oraz Linux.
Interfejs może początkowo wydawać się nieco skomplikowany, pełny narzędzi i paneli, ale wystarczy niedługie “przeklikanie się” po nim, by szybko znaleźć odpowiednie opcje. A przynajmniej te najważniejsze, wystarczające dla początkującego fotoamatora.
RawTherapee obsługuje szerokie spektrum aparatów i formatów plików, najnowsze modele mogą jednak nie być właściwie obsługiwane i pojawiać się z opóźnieniem dopiero w ramach następnych aktualizacji. Nic jednak dziwnego – jest to mimo wszystko program udostępniany zupełnie za darmo.
Wymieniając kluczowe funkcje dostępne w RawTherapee wspomnieć warto m.in. o obsłudze mapowania tonalnego HDR, możliwości zaawansowanej kontroli ekspozycji i kolorów (na które twórcy stawiają silny nacisk), pracy z krzywymi oraz dostępności zróżnicowanych narzędzi korekcyjnych. Nie zabrakło również obsługi presetów. Program bardzo dobrze sprawdza się także na starszych komputerach, oferując wysoką wydajność przerastającą rozwiązania komercyjne (wstydź się, Adobe!).
Znaczną wadą RawTherapee może być niezbyt bogata dokumentacja i mała ilość poradników. Oznacza to, że uczyć się programu często trzeba w najtrudniejszy sposób – metodą prób i błędów. Kuleje również obsługa grupowej edycji fotografii.
Darktable
Darktable często wspominany jest jako alternatywa dla RawTherapee. Nic dziwnego – oba programy oferują bardzo podobny zestaw możliwości, oba zostały wydane na wolnych licencjach i dostępne są w zupełności za darmo.
Zaletą Darktable w porównaniu z opisanym wcześniej RawTherapee jest nieco prostszy interfejs wzorowany dosyć mocno na Ligtroomie. Program oferuje m.in. możliwości porządkowania i wyszukiwania zdjęć w bibliotece poprzez tagi lub kolorowe etykiety, usuwanie aberracji chromatycznych, korektę prześwietlonych i niedoświetlonych partii zdjęć, zarządzanie kolorystyką (w tym profilami), mikser kanałów, edycję grupową, czy też pracę z krzywymi. Nie znajdziemy to predefiniowanych presetów, co jednak nie stoi na przeszkodzie w samodzielnym ich przygotowaniu.
Darktable został przełumaczony na 21 języków, w tym polski. Dostępny jest na platformach Windows, macOS oraz Linux, a dostępna dokumentacja (także w języku polskim) jest o wiele bardziej rozbudowana od tej znanej z RawTherapee, co też przekłada się na możliwość szybszego nauczenia się właściwej obsługi programu.
Program Darktable bardzo dobrze sprawdzi się u początkujących amatorów fotografii, dla których może być lepszym wyborem od popularniejszego RawTherapee. Warunkiem jest jednak posiadanie w miarę nowoczesnego komputera, ponieważ Darktable jest pod tym względem dosyć wymagający – brakuje tu nieco lekkości znanej z rozwiązania konkurencyjnego.
CaptureOne Express (Sony oraz Fujifilm) – darmowe programy do edycji RAW
Capture One to zaawansowany program do edycji plików RAW wykorzystywany przez wielu znamienitych fotografów na całym świecie. Za wysoką jakością oraz szerokimi możliwościami obróbki idzie jednak także wysoka cena. Dla tych mniej wymagających producent przygotował jednak darmową, nieco ograniczoną alternatywę – oto Capture One Express. Nie jest to żaden trial, lecz samodzielna, darmowa wersja. Zanim jednak szybko zaczniecie szukać pliku instalacyjnego, wielu będę musiał rozczarować – program Capture One Express dostępny jest wyłącznie dla posiadaczy aparatów Sony oraz Fujifilm, obsługuje bowiem jedynie pliki RAW pochodzące z aparatów tych dwóch producentów.
Główną zaletą Capture One w wersji Express jest oczywiście wykorzystanie silnika edycyjnego znanego z płatnej wersji Pro. Oferuje on wybitną ostrość, dynamikę tonalną i kolorystykę finalnych zdjęć. Wielu twierdzi, że wręcz najlepszą ze wszystkich programów dostępnych na rynku. Nie można zapomnieć także o prostym i intuicyjnym interfejsie oraz multum szkoleń dostępnych na kanale producenta w serwisie YouTube.
Wady? Cóż, Capture One Express jest oprogramowaniem nie tylko prostym w użyciu, ale także mocno ograniczonym. Znajdziemy tu jedynie najbardziej podstawowe narzędzia, takie jak kontrola balansu bieli, ekspozycji, świateł i cieni, możliwość obracania i kadrowania zdjęcia oraz tryb Auto Adjust, który – przynajmniej w teorii – ma pozwalać na automatyczną obróbkę zdjęcia jednym kliknięciem z wykorzystaniem zaawansowanych algorytmów. Producent nie poskąpił zestawu filtrów, w tym takich umożliwiających symulację słynnych analogowych filmów fotograficznych Fuji. Mogą z nich korzystać także użytkownicy aparatów Sony.
Czytaj więcej: Jak kupić używany aparat fotograficzny? [PORADNIK]
Capture One Express sprawdzi się u najbardziej początkujących fotografów, którzy dopiero rozpoczynają swoją przygodę z plikami RAW. W zamian za niską funkcjonalność, użytkownik zyskuje zupełnie za darmo wybitną jakość gotowych zdjęć, z której słynie oprogramowanie Capture One. O ile oczywiście dysponuje obsługiwanym aparatem. Tym bardziej zaawansowanym dedykowane są rozwiązania komercyjne lub ewentualnie darmowe programy do obróbki RAW, takie jak przedstawione wcześniej RawTherapee oraz Darktable.