Stosunki Chin z Tajwanem. Dlaczego Chińczykom zależy na wyspie?

Konflikt Chin z Tajwanem i jego historia.
Źródło: Timo Volz / Pexels

Sierpniowa wizyta amerykańskiej spikerki Izby Reprezentantów Nancy Pelosi na Tajwanie odbiła się szerokim echem na całym świecie. Konflikt na linii Pekin-Tajpej stał się głównym zainteresowaniem międzynarodowych mediów, które na bieżąco zdawały relację z Azji Wschodniej. Gdy w powietrze wzbiły się pierwsze chińskie samoloty, społeczność międzynarodowa wstrzymała oddech. Jak wyglądają stosunki Chin z Tajwanem? Dlaczego Chinom zależy na wyspie?

Piękna Wyspa Pacyfiku

Tajwan, nazywany Republiką Chińską, położony jest na Oceanie Spokojnym w Azji Wschodniej, a od Chin kontynentalnych oddziela go Cieśnina Tajwańska. Obecnie zamieszkiwany jest przez 23 miliony osób. Chociaż większość z nich stanowią etniczni Chińczycy, w sondażach najczęściej deklarują, że uważają się jedynie za Tajwańczyków. W XVI wieku Tajwan odkryli Portugalczycy, którzy nadali mu miano Pięknej Wyspy. Położenie regionu zrobiło na Europejczykach ogromne wrażenie. Jego geografia jest doceniania do dziś, stanowiąc jeden z czynników wpływających na jego olbrzymie znaczenie na arenie międzynarodowej.

Tajwan leży na styku Morza Wschodniochińskiego i Morza Południowochińskiego. Akweny te odgrywają ważną rolę dla ekonomii większości państw regionu. To kluczowe szlaki komunikacyjne umożliwiające międzynarodowy handel. To również obszary bogate w łowiska ryb oraz prawdopodobnie złoża gazu i ropy naftowej. Tajwan to także strategiczny punkt ze względu na bezpieczeństwo. Jest centralną częścią linii wysp, które oddzielają Chiny kontynentalne od oceanu. W praktyce ma to olbrzymie znaczenie militarne, bowiem chińskie okręty nie mogą niezauważone wypływać na Pacyfik.

Konflikt Chin z Tajwanem.
Źródło: Liam Read / Unsplash

Historia konfliktu Chin z Tajwanem

Konflikt Chin z Tajwanem sięga XVII wieku. Wyspa przez ponad dwieście lat należała do Cesarstwa Chińskiego. W 1895 roku Chińczycy przegrali wojnę z Japonią i w celu zawarcia pokoju oddali Tajwan w jej ręce. Był to okres rozkwitu wyspy: Japonia inwestowała w modernizację, czyniąc z niej strategiczny punkt w czasie II Wojny Światowej. Gdy w 1945 roku Japonia podpisała akt kapitulacji, światowi przywódcy zdecydowali, że Tajwan powróci do Chin. W tym czasie trwała tam wojna domowa między nacjonalistami a komunistami. Przywódca komunistów, Mao Zedong, wtargnął do największych chińskich miast, w tym do Pekinu. Rozwój wydarzeń zmusił nacjonalistów do wycofania się na Tajwan, gdzie Czang Kaj-szek ogłosił powstanie Republiki Chińskiej ze stolicą w Tajpej. Jednocześnie Mao Zedong oficjalnie potwierdził utworzenie Chińskiej Republiki Ludowej.

Władze stacjonujące na Tajwanie były wspierane przez Zachód, w tym Stany Zjednoczone i aż do lat siedemdziesiątych uznawano je za legalny rząd Chin. Państwa zachodnie rozpoczęły jednak stopniowo cofać dyplomatyczne uznanie Tajwanu, ponieważ zależało im na poprawie stosunków z rosnącą w siłę Chińską Republiką Ludową. Mimo to, wciąż obydwa ośrodki władzy uznawały siebie za prawowity chiński rząd. Pod koniec ubiegłego stulecia na Tajwanie odbyły się wybory prezydenckie, a ich zwycięzca – Lee Teng-hui – podkreślał niezależność wyspy i głosił tezy niepodległościowe. To przyczyniło się do znacznego zaostrzenia relacji z Chińską Republiką Ludową, która wystrzeliła pociski w stronę Tajwanu. Do wybuchu konfliktu zbrojnego nie chciały dopuścić Stany Zjednoczone, które wysłały w ten region Pacyfiku flotę, łagodząc napięcie między obydwoma podmiotami politycznymi.

Czy Tajwan jest niezależny od Chin?

Republikę Chińską obecnie uznaje jedynie czternaście państw świata. Są to, między innymi, Watykan, Haiti i Paragwaj. Pozostałe państwa unikają oficjalnego uznania, aby nie narazić się Chińskiej Republice Ludowej. Ta z kolei uważa wyspę za swoją prowincję, z czym nie zgadza się Tajpej, deklarujący, że Republika Chińska to niezależne państwo. Co istotne, Tajwan nigdy nie ogłosił oficjalnie swojej niepodległości ze względu na groźbę inwazji chińskich wojsk.

Tajwan w rzeczywistości jest jednak całkowicie suwerennym podmiotem. Sam prowadzi politykę zagraniczną i utrzymuje stosunki gospodarcze i społeczne z większością państw świata. Posiada również własne siły zbrojne. Polska uznaje go za gospodarczo i handlowo niezależną jednostkę, a relacje ograniczają się do współpracy naukowo-technicznej, kulturalnej i gospodarczej.

Chociaż Tajwan de facto funkcjonuje jak zwykłe państwo, jest nieuznawany przez przeważającą większość państw świata, więc nie może być członkiem międzynarodowych organizacji. W praktyce zdarza się jednak, że Republika Chińska należy do takowych pod inna nazwą, najczęściej jako Chińskie Tajpej. W ten sposób uczestniczy między innymi w Międzynarodowym Komitecie Olimpijskim oraz Światowej Organizacji Zdrowia.

Ustrój Republiki Chińskiej a Chińskiej Republiki Ludowej

Republika Chińska przez większość państw świata nie jest uznawana za państwo, jednak jej status de iure nie przeszkadza w utrzymywaniu ukształtowanego przez konstytucję z 1947 roku ustroju. Najwyższy rangą akt prawy Tajwanu traktuje Chiny jako całość, jednakże od 1949 roku jej realny zasięg ogranicza się do Tajwanu i kilku przybrzeżnych wysp. Na czele rządu stoi prezydent, który wybierany jest w pełni demokratycznych wyborach na czteroletnią kadencję. Władzę sprawuje 5 rad – legislacyjna, wykonawcza, kontrolna, sądowa i egzaminacyjna. Oficjalnie tajwański rząd uznaje swoją władzę za jedyną legalną w państwie chińskim.

Chińska Republika Ludowa jest podmiotem diametralnie różniącym się od Tajwanu. To kraj konstytucyjnie socjalistyczny, a realną władzę w państwie pełni jedna partia. Ideologia Komunistycznej Partii Chin opiera się między innymi na marksizmie-leninizmie oraz maoizmie. Najważniejszym organem partyjnym jest Komitet Centralny, którego głową jest Xi Jinping. Co ciekawe, w 2018 roku magazyn Forbes umieścił go na pierwszym miejscu najbardziej wpływowych ludzi na świecie. Podział administracyjny dzieli państwo na cztery rodzaje jednostek, przy czym w każdej z nich organami władzy państwowej są terenowe zgromadzenia przedstawicieli ludowych.

Ustrój Chin a ustrój Tajwanu.
Źródło: Yan Ke / Unsplash

Znaczenie Tajwanu

Chińska Republika Ludowa naciska na świat, aby nie utrzymywał kontaktów z Tajwanem, uważając go za część swojego terytorium i wyspiarską prowincję. W między czasie Zachód rozumie, jak duże znaczenie gospodarcze, naukowe i strategiczne ma stosunkowo niewielka wyspa położona na Oceanie Spokojnym. Jeszcze niedawno rola Tajwanu na arenie międzynarodowej nie była tak wielka, a światowe rządy unikały gniewu Chin kontynentalnych, nie rozwijając z wyspą dialogu. Wszystko zmieniło się, gdy Tajwan uzależnił zachodnie gospodarki od swojej zdolności do wytwarzania procesorów.

Przedsiębiorstwo Taiwan Semiconductor Manufacturing Company Limited (TSMC) i inne zakłady produkcji mikroprocesorów pomogły wyspie zwiększyć strefę wpływów w świecie, w którym technologia jest wciągnięta do rywalizacji między USA i Chinami. Wstrzymanie produkcji technologii na Tajwanie sparaliżowałoby globalne łańcuchy dostaw towarów największych światowych producentów, włączając w to samochody i telefony. Przyłączenie wyspy do terytorium Chińskiej Republiki Ludowej spowodowałoby ogromną zależność gospodarki światowej od supermocarstwa.

Tajwan to jednak nie tylko półprzewodniki. Znaczenie wyspy obejmuje również kwestie strategiczne: wspomniana geografia regionu sprzyja kontroli działań chińskich wojsk, które nie mogą niespostrzeżenie wypłynąć na otwarte wody oceanu. Jego status ma też duże znaczenie polityczne. Włączenie wyspy do Chin umocniłoby ich pozycję na arenie międzynarodowej, tworząc prawdziwą potęgę. Utrzymanie obecnego statusu Republiki Chińskiej jest dlatego tak ważne dla USA, ponieważ zapobiega wzrostowi znaczenia Chin.

Oczywiście, status Tajwanu to również wizerunek obydwu państw: niezależna wyspa potwierdza autentyczność USA, a na niej w dużym stopniu polega względny pokój na świecie. Przyłączenie Tajwanu do Chin podważyłoby wiarygodność USA jako sojusznika, a to mogłoby okazać się tragiczne w skutkach dla wschodniej flanki NATO, zwłaszcza w takich okolicznościach, jak rosyjska agresja na Ukrainę.

Wizyta Nancy Pelosi

Wizyta Nancy Pelosi na Tajwanie była planowana na wiosnę 2022 roku, jednak uniemożliwiła ją choroba amerykańskiej spikerki. Pod koniec lipca światowe media obiegły informacje o rzekomych planach przyjazdu Pelosi do stolicy Republiki Chińskiej. Doniesienia te nie były jednak potwierdzane od ostatniej chwili ze względu na poziom napięcia na linii Waszyngton-Pekin-Tajpej. Chińskie media groziły, że Pekin nie dopuści do lądowania spikerki. Najwyższe przedstawicielstwa państwa zadeklarowały, że taka wizyta spotka się ze zdecydowaną reakcją Chińskiej Republiki Ludowej.

2 sierpnia 2022 roku rządowy samolot z Nancy Pelosi na pokładzie wylądował w stolicy Tajwanu. Następnego dnia przewodnicząca Izby Reprezentantów spotkała się z najważniejszymi osobistościami, między innymi z prezydentem Tsai Ing-wen. Na reakcję Pekinu nie trzeba było długo czekać. Chińskie władze nałożyły sankcje gospodarcze na Tajwan. Została nimi objęta również sama Pelosi i członkowie jej najbliższej rodziny. Po opuszczeniu wyspy przez amerykańską delegację, Chiny rozpoczęły manewry wojskowe z użyciem ostrej amunicji w pobliżu Tajwanu.

“Pomimo poważnych obaw Chin i ich stanowczego sprzeciwu, Pelosi zdecydowała się na wizytę na Tajwanie, poważnie ingerując w wewnętrzne sprawy Chin, podważając suwerenność i integralność terytorialną Chin, depcząc zasadę jednych Chin oraz zagrażając pokojowi i stabilności Cieśniny Tajwańskiej”.

– oświadczył rzecznik Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Pekinie.

Nancy Pelosi wyraziła uznanie dla Tajwanu za to, że jest jednym z najbardziej wolnych społeczeństw na świecie. Spikerka deklarowała również niezachwiane wsparcie Ameryki dla żywej demokracji Tajwanu. Zasugerowała rozwój współpracy gospodarczej między USA a Tajwanem, która miałaby obejmować głównie przemysł produkujący procesory. Pelosi zaznaczyła, że solidarność z Tajwańczykami jest dziś ważniejsza niż kiedykolwiek, w czasie kiedy “świat stoi przed wyborem między autokracją i demokracją”.

Total
0
Shares
Dodaj komentarz

Brak połączenia z internetem